شغل روانشناس در کانادا یکی از مشاغل پرطرفدار و مورد احترام در نظام سلامت این کشور است. در ادامه، به صورت مفصل به معرفی این شغل، بازار کار، درآمد، مسیرهای تحصیلی، فرآیند تطبیق مدرک، و مهاجرت به عنوان روانشناس به کانادا پرداخته می‌شود.
روانشناس در کانادا فردی متخصص است که با استفاده از روش‌های علمی به ارزیابی، تشخیص و درمان مشکلات روانی، عاطفی و رفتاری افراد می‌پردازد. روان‌شناسان در کانادا در حوزه‌های مختلفی مانند روان‌شناسی بالینی، مشاوره، روان‌شناسی آموزشی، روان‌شناسی صنعتی و سازمانی، و روان‌شناسی کودک و نوجوان فعالیت دارند. آنها با افراد، گروه‌ها، خانواده‌ها و گاهی سازمان‌ها همکاری می‌کنند تا عملکرد ذهنی، عاطفی و اجتماعی افراد را بهبود ببخشند. روان‌شناسان بالینی بیشتر در محیط‌های درمانی، بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و دفاتر خصوصی کار می‌کنند و برای تشخیص اختلالات روانی و ارائه درمان‌های روان‌درمانی آموزش دیده‌اند.
بازار کار روانشناس در کانادا
بازار کار روان‌شناسان در کانادا در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت سلامت روان، بالا رفتن نرخ اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی، و تأثیرات پاندمی کووید-۱۹ بر سلامت روان، باعث شده تقاضا برای خدمات روان‌شناسی در سراسر کشور افزایش یابد. روان‌شناسان نه تنها در مراکز درمانی، بلکه در مدارس، دانشگاه‌ها، سازمان‌های دولتی، نیروهای نظامی، زندان‌ها، و شرکت‌های بزرگ فعالیت می‌کنند. همچنین خدمات روان‌شناسی از راه دور نیز گسترش یافته است. با توجه به کمبود متخصصان سلامت روان در برخی مناطق به‌ویژه مناطق دورافتاده و شمالی کانادا، فرصت‌های شغلی زیادی برای روان‌شناسان وجود دارد.
بهترین استان‌ها برای شغل روانشناس
در کانادا برخی استان‌ها به دلیل تقاضای بالا و سیاست‌های حمایتی، شرایط بهتری برای روان‌شناسان فراهم کرده‌اند. استان بریتیش کلمبیا به‌ویژه شهر ونکوور، به دلیل داشتن جمعیت زیاد و تمرکز مراکز درمانی، یکی از بهترین مناطق برای کار روان‌شناسان است. انتاریو، به‌ویژه تورنتو و اتاوا، با داشتن بیمارستان‌های بزرگ، مدارس، و کلینیک‌های متعدد، بازار کار گسترده‌ای برای روان‌شناسان دارد. آلبرتا نیز از نظر سطح درآمد روان‌شناسان در جایگاه بالایی قرار دارد. استان کبک، علی‌رغم بازار کار مناسب، به دلیل نیاز به تسلط کامل به زبان فرانسوی ممکن است برای مهاجران تازه‌وارد چالش‌برانگیز باشد. همچنین در استان‌های منیتوبا، نیوبرانزویک، و نوا اسکوشیا نیز کمبود روانشناس وجود دارد که فرصت‌های شغلی مناسبی در این مناطق فراهم کرده است.
درآمد شغل روانشناس در کانادا
درآمد روان‌شناسان در کانادا بسته به تخصص، استان محل کار، نوع استخدام (دولتی یا خصوصی) و میزان تجربه متفاوت است. به طور متوسط، روان‌شناسان در کانادا سالانه بین ۷۰ تا ۱۲۰ هزار دلار کانادا درآمد دارند. روان‌شناسان تازه‌کار معمولا درآمدی در حدود ۶۰ تا ۷۵ هزار دلار دارند، در حالی که روان‌شناسان باتجربه یا دارای مطب خصوصی می‌توانند درآمدی بالای ۱۵۰ هزار دلار در سال نیز داشته باشند. در استان‌هایی مانند آلبرتا و بریتیش کلمبیا معمولا سطح درآمد بالاتر از میانگین کشوری است.
تحصیل رشته روان‌شناسی در کانادا
تحصیل روان‌شناسی در کانادا شامل مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا می‌شود. برای ورود به حرفه روان‌شناسی بالینی، معمولا نیاز به تحصیلات در سطح کارشناسی ارشد یا دکترا وجود دارد. دانشجویان می‌توانند در مقطع کارشناسی در رشته‌های روان‌شناسی عمومی یا روان‌شناسی کاربردی تحصیل کنند و سپس برای تحصیلات تکمیلی در گرایش‌هایی مانند روان‌شناسی بالینی، مشاوره‌ای، آموزش‌و‌پرورش، یا روان‌شناسی سازمانی ادامه دهند. دانشگاه‌های معتبر کانادا در این حوزه شامل موارد زیر است:
- University of Toronto
- University of British Columbia
- McGill University
- University of Alberta
- Western University
- Simon Fraser University
- University of Ottawa
- Dalhousie University
دانشگاه‌هایی مانند University of Toronto و McGill University برنامه‌های بسیار رقابتی در روان‌شناسی بالینی دارند و داشتن سابقه تحقیقاتی قوی و نمرات عالی برای ورود به این برنامه‌ها ضروری است.
نهادهای نظارتی در هر استان یا قلمرو (territory) مستقل عمل می‌کنند و استانداردها، آزمون‌ها، و فرآیند صدور مجوز در هر یک ممکن است کمی متفاوت باشد. در ادامه، چند نمونه از این نهادها آورده شده است:
- College of Psychologists of Ontario (CPO) در استان انتاریو
- College of Psychologists of British Columbia (CPBC) در استان بریتیش کلمبیا
- Ordre des psychologues du Québec در استان کبک
- College of Alberta Psychologists (CAP) در استان آلبرتا
- Manitoba Psychological Society در استان منیتوبا البته مجوز رسمی از Psychological Association of Manitoba یا نهادهای دولتی مرتبط صادر می‌شود.
- Nova Scotia Board of Examiners in Psychology در استان نوا اسکوشیا
برای تطبیق مدرک، معمولا مراحل زیر طی می‌شود:
- ارزیابی مدرک تحصیلی (Academic Credential Assessment)
ابتدا باید مدارک تحصیلی خود را از طریق سازمان‌های معتبر مانند WES یا ICAS ارزیابی کنید تا معادل‌سازی مدرک دانشگاهی انجام شود. اگر مدرک شما از نظر سطح و اعتبار با استانداردهای کانادایی قابل تطبیق باشد، می‌توانید وارد مرحله بعد شوید.
- درخواست ارزیابی از نهاد نظارتی استانی
پس از دریافت ارزیابی تحصیلی، باید مدارک خود را به نهاد نظارتی استان مورد نظر ارسال کنید. آنها بررسی می‌کنند که آیا تحصیلات و سوابق شما با استانداردهای حرفه‌ای روان‌شناسی در آن استان هماهنگ است یا خیر. در بسیاری از موارد، حتی دارندگان مدرک دکترا از ایران، ملزم به گذراندن دوره‌های تکمیلی یا دوره کارآموزی هستند.
- گذراندن آزمون‌های رسمی
برای دریافت مجوز فعالیت، باید در آزمون‌های EPPP و Jurisprudence شرکت کرده و نمره قبولی کسب کنید.
- دوره نظارت (Supervised Practice)
پس از قبولی در آزمون‌ها، معمولاً باید یک دوره‌ی کارآموزی تحت نظارت یک روانشناس مجاز بگذرانید. این دوره ممکن است چند ماه تا یک سال طول بکشد و شامل مشاهده، ارائه خدمات روان‌درمانی، و دریافت بازخورد حرفه‌ای باشد.
- مهارت زبان انگلیسی یا فرانسوی
چنانچه تحصیلات شما به زبان فارسی بوده باشد، باید مهارت خود را در زبان انگلیسی یا فرانسوی از طریق آزمون‌هایی مانند IELTS Academic، TOEFL iBT، یا در کبک TEF Canada اثبات کنید.
- دریافت مجوز نهایی (Full License)
پس از گذراندن تمام مراحل بالا و ارزیابی‌های اخلاقی و حرفه‌ای، مجوز نهایی برای فعالیت به عنوان «Registered Psychologist» صادر می‌شود. از این پس می‌توانید در کلینیک‌های خصوصی، بیمارستان‌ها، مدارس، یا حتی مطب شخصی فعالیت داشته باشید.
مهاجرت روانشناس به کانادا
برای مهاجرت به عنوان روانشناس به کانادا، چند مسیر وجود دارد. برنامه‌های مهاجرتی مانند Express Entry و Provincial Nominee Program (PNP) از جمله گزینه‌های اصلی هستند. روان‌شناسان در دسته‌بندی National Occupation Classification (NOC) 31200 یا 41301 قرار می‌گیرند و در بسیاری از استان‌ها جزو مشاغل مورد نیاز هستند.
اما برای شروع به کار، دریافت مجوز فعالیت (licensure) از نهاد نظارتی مربوطه در استان محل سکونت الزامی است. به عنوان مثال، در استان انتاریو، روان‌شناسان باید عضو سازمان College of Psychologists of Ontario (CPO) باشند. در بریتیش کلمبیا، این مسئولیت بر عهده College of Psychologists of British Columbia است.
برای دریافت این مجوز، فرد باید مدارک تحصیلی خود را ارزیابی کرده، در آزمون‌های استاندارد مانند EPPP (Examination for Professional Practice in Psychology) شرکت کند، و دوره‌های کارآموزی یا نظارت شده (supervised practice) را بگذراند. در برخی استان‌ها نیز نیاز به گذراندن آزمون‌های زبان (مانند IELTS یا CELPIP) و آزمون‌های اخلاق حرفه‌ای وجود دارد.
در نهایت پس از طی این مراحل و دریافت مجوز، فرد می‌تواند به عنوان روانشناس بالینی، مشاور، یا در حوزه‌های آموزشی و پژوهشی در کانادا مشغول به کار شود. لازم به ذکر است که روان‌درمانگر (Psychotherapist) و مشاور (Counsellor) از لحاظ قانونی و تخصصی با روانشناس متفاوت‌اند و هر یک مجوزهای جداگانه‌ای دارند.
